Informacja publiczna to wiedza na temat tego, jak działa twoja władza . Czy się sprawdza i działa na twoją korzyść , czy myśli bardziej o zapewnieniu dostatku sobie i swoim bliskim. Jeżeli władza pozbawia cię dostępu do wiedzy na temat swojej działalności , to tym samym utrudnia ci ocenę swoich działań i uniemożliwia podjęcie właściwych decyzji.
W naszej gminie Biuletyn Informacji Publicznej świeci pustkami, w przypadku niektórych dokumentów zaległości w publikowaniu sięgają kilku lat, a inne dokumenty nigdy nie były zamieszczane w B.I.P.
-
Czym jest informacja publiczna?
Zgodnie z artykułem 61 Konstytucji RP, Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.
Biorąc pod uwagę, że władza publiczna może wykonywać tylko te zadania publiczne, które są jej przekazane odpowiednimi przepisami powszechnie obowiązującego, to informacją publiczną będzie wszystko to, co dotyczy władzy publicznej a także to, co jest związane z wydatkowaniem funduszy publicznych (to przecież są środki publiczne) i realizacją zadań publicznych np. przez spółki komunalne, organizacje pozarządowe, szkoły itd.
-
O co można wnioskować?
Przykładem informacji publicznych będą faktury opłacone ze środków publicznych, listy obecności zebrania wiejskiego, kierunki ukończonych studiów przez kierowników jednostek organizacyjnych gminy, umowy cywilno-prawne zawierane przez organy administracji publicznej z osobami fizycznymi, projekty uchwał na najbliższą sesję rady miejskiej, ewidencja wniosków o informację publiczną złożonych do instytucji publicznej i wiele innych informacji, których potrzebujesz w życiu codziennym (a władze publiczne są w ich posiadaniu) lub w celu podejmowania działań w życiu publicznym.
-
Jak zapoznać się z informacją publiczną?
Konstytucja RP w art. 61 stanowi, że prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.
a) Dostęp do dokumentów:
1. Poszukiwania informacji publicznej obywatel powinien rozpocząć od obejrzenia Biuletynu Informacji Publicznej (BIP) danej instytucji.
BIP to specjalna strona internetowa, w której informacje na niej zamieszczane muszą zostać opatrzone tzw. metadanymi, które informują przez kogo i kiedy informacja została wytworzona oraz przez kogo i kiedy została umieszczona w BIP. Informacje w BIP muszą być prezentowane w sposób wynikający wprost z dokumentów, bez interpretacji i opinii.
Dobrze prowadzony BIP przez zobowiązaną do tego instytucję, pozwala zaoszczędzić czas i wysiłek wnioskujących, jak i samej instytucji, gdyż informacji umieszczonej w BIP nie trzeba za każdym razem udostępniać na wniosek (art. 10 ustawy o dostępie do informacji publicznej).
Zdarza się, że informacja jest dostępna w BIP, ale nie jesteś w stanie jej znaleźć. Wtedy możesz zastosować inny tryb, a nawet jeżeli okaże się, że podmiot do którego wnioskujesz odsyła Cię do BIP, to powinien podać Ci dokładny link lub ścieżkę dotarcia do informacji.
2. Jeżeli nie znajdziemy informacji w BIP możemy złożyć wniosek ustny lub pisemny. Ustawa stanowi, że informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku. W praktyce często się to dzieje, gdy dzwonimy lub przychodzimy do urzędu zapytać np. o podstawowe procedury – jak zmienić dowód osobisty, jak zarejestrować działalność gospodarczą czy gdzie znajduje się kasa w urzędzie. Wniosek pisemny składamy, gdy zaistnieje taka konieczność – przy czym warto przeczytać podpowiedź jak taki wniosek powinien wyglądać.
b) Wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu
Uczestniczenie w sesjach rad gmin, posiedzeniach komisji i zebraniach wiejskich jest obywatelskim prawem i przywilejem, którego nikt nie może nam zabronić.
Konstytucja RP w art. 61 stanowi, że obywatel ma prawo wstępu na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. Ograniczenie tego prawa, może nastąpić wyłącznie w ściśle określonych prawem sytuacjach.
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej w art. 2 ust. 1 stanowi, że prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje „każdemu”. Ustawodawca użył słowa „każdy” gdyż dostęp do informacji jest prawem człowieka i tylko w wyjątkowych przypadkach prawo takie może zostać ograniczone (wstęp na sesję rady miejskiej przysługuje mieszkańcowi całkiem innej gminy czy obcokrajowcowi).
Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy, w ślad za powołanym przepisem Konstytucji, posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne. Kolegialnymi organami, w których posiedzeniach mieszkańcy mogą brać udział są oprócz rady miejskiej również rady osiedli, dzielnicy czy zebrania wiejskie w sołectwie.
Podsumowanie jak można zapoznać się z informacją publiczną przedstawia poniższy rysunek:
(infografika: informacjapubliczna.org.pl)
4. Jak napisać wniosek o informację publiczną?
Trzeba zaznaczyć na wstępie, że procedura dotycząca dostępu do informacji publicznej jest maksymalnie odformalizowana. Wszakże, gdyby informacja była dostępna w BIP, nikt nie sprawdzałby kim jesteś, po co potrzebna jest Ci informacja, nikt nie kazałby Ci czekać na otrzymanie informacji ani pisać wniosku.To, że podmiot zobowiązany do udzielenia informacji nie umieścił jej w BIP, a Ty w związku z tym nie możesz jej natychmiast pozyskać, nie uprawnia tego podmiotu do stawiania Tobie jakichkolwiek przeszkód w dostępie do informacji. W związku z powyższym:
- Nie musisz w swoim wniosku tłumaczyć kim jesteś i dlaczego potrzebujesz uzyskać daną informację
Art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej stanowi bowiem, że od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego
- Żeby np. urząd nie miał wątpliwości, że wnioskujesz o informację publiczną, warto w treści wniosku wysyłanego mailem, pocztą, za pomocą elektronicznego formularza, faksem albo po prostu złożonego do urzędu, powołać się na podstawę prawną (art. 61 Konstytucji RP), podkreślić o jaką informację wnioskujesz i wskazać, w jaki sposób chciałbyś ją otrzymać – np. na e-mail czy na adres miejsca zamieszkania (ewentualnie z podaniem formatu), w wersji papierowej czy do wglądu.
Zgodnie bowiem z treścią art. 14 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej: Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku.
By zawnioskować o interesującą Cię informację, możesz skorzystać z podanego niżej wzoru:
Na podstawie artykułu 61 Konstytucji RP wnoszę o udostępnienie:
(TU PODAJESZ O JAKĄ INFORMACJĘ WNIOSKUJESZ)
Odpowiedź proszę przekazać w formie (np. dokumentów doc., skanów w pdf, nagranie w postaci pliku mp3) na adres (e-mail, zwykły, można zadeklarować osobisty odbiór).
Czasem w praktyce mogą pojawić się problemy związane z poziomem precyzyjności Twojego wniosku. Bywa, że odpowiadająca osoba go nie zrozumie i dostaniesz odpowiedź nie na temat lub pytanie, o co dokładnie chodzi.
Jeżeli urząd stara się znaleźć pretekst do nieudostępniania informacji lub utrudniania dostępu wnioskodawcy, to każda nieprecyzyjność wniosku może zostać wykorzystana. Na szczęście są to przypadki stosunkowo rzadkie, a urzędy często starają się skontaktować z wnioskodawcą i wyjaśnić jaka konkretnie informacja jest potrzebna. Nawet jeżeli Twój wniosek jest niedostatecznie precyzyjny, a urząd niechętny udostępnianiu informacji – nie zrażaj się i szukaj sposobu na lepsze sformułowanie.
Trzeba pamiętać, że wszelkie sytuacje gdy zmieniona zostaje forma udostępnienia – bez podania jakie konkretnie są przyczyny zmiany – są nieprawidłowe. Nie wystarczy enigmatycznie napisać, że środki techniczne są niewystarczające.
Prawidłowa procedura w przypadku, gdy urząd nie posiada środków technicznych opisana jest w ustępie 2 art. 14 ustawy o dostępie do informacji publicznej.
Warto też zauważyć, że zgodnie z Art. 12 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej:
2. Podmiot udostępniający informację publiczną jest obowiązany zapewnić możliwość:
1) kopiowania informacji publicznej albo jej wydruk lub
2) przesłania informacji publicznej albo przeniesienia jej na odpowiedni, powszechnie stosowany nośnik informacji.
- W przypadku ustawy o dostępie do informacji publicznej obowiązuje także krótszy niż przyjęty w Kodeksie Postępowania Administracyjnego maksymalny termin udostępnienia, który wynosi do 14 dni (wyjątek stanowi informacja do ponownego wykorzystywania)
Art. 13 ust. 1 i 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej stanowi, że:
1. Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, z zastrzeżeniem ust. 2 i art. 15 ust.
2. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.
Wynika z tego, że pierwszym podanym terminem jest „bez zbędnej zwłoki”, a 14 dni jest maksymalnym terminem podstawowym.
Istnieje jeszcze możliwość przedłużenia terminu odpowiedzi przez podmiot zobowiązany maksymalnie do dwóch miesięcy. Musi jednak zostać podana przyczyna takiego przedłużenia, a termin musi być w pełni adekwatny do tej przyczyny.
5. Podmioty zobowiązane do udostępniania informacji
Wracając do treści artykułu 61 ust. 1 Konstytucji RP (w którym mowa o tym, co stanowi informację publiczną)warto zwrócić uwagę na fakt, że wskazuje on też podmioty, które muszą informować o swojej działalności:
- organy władzy publicznej,
- osoby pełniące funkcje publiczne
- organy samorządu gospodarczego i zawodowego
- inne osoby oraz jednostki organizacyjne w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.
Podobny katalog podany jest w art. 4 ustawy o dostępie do informacji publicznej:
- organy władzy publicznej,
- organy samorządów gospodarczych i zawodowych,
- podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa,
- podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego,
- podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.
- organizacje związkowe i pracodawców
- partie polityczne.
Przy określaniu podmiotów zobowiązanych należy zwrócić uwagę na to, że wykonują one zadania publiczne lub też otrzymują środki publiczne. W tym drugim przypadku udostępnianie informacji odbywa się w zakresie w jakim z tych środków korzystają.
Podmioty zobowiązane do udostępniania informacji muszą to czynić za pomocą wszystkich możliwych trybów – a zatem zarówno bezwnioskowo (w BIP), jak i na złożony wniosek pisemny lub ustny, ewentualnie przez wyłożenie czy wywieszenie.
Dwanaście lat od wejścia w życie ustawy, sprawa ta nie jest dla wielu zobowiązanych podmiotów oczywista. O ile władze i urzędy centralne czy władze samorządowe zdają sobie sprawę z konieczności udostępniania informacji poprzez prowadzenie BIP, o tyle szkoły, szpitale, domy kultury, biblioteki, samorządy zawodowe, związki zawodowe, organizacje samorządowe czy pozarządowe tej wiedzy nie mają – a czasem nie chcą mieć. Można mieć nadzieję, że dzięki egzekwowaniu prawa przez podmioty uprawnione (czyli między innymi Ciebie czytelniku) uda się doprowadzić do praworządności działania tych instytucji.
Należy zwrócić uwagę przy pozyskiwaniu informacji i egzekwowaniu prawa jest wskazanie w artykule 4 ustawy, że wymienione podmioty są zobowiązane do udzielenia informacji, o ile ją posiadają.
6. Dochodzenie praw przed sądem
W przypadku, gdy na złożony wniosek podmiot zobowiązany nie udostępnia posiadanej przez siebie informacji („milczenie”), albo udziela odpowiedzi niepełnej, możesz:
- wysłać skargę na bezczynność do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (za pośrednictwem podmiotu, do którego wnioskowałeś)
- wezwać podmiot do wykonania wniosku
Opracował:
Marcin Hałat na podstawie danych zawartych na stronie Pozarządowego Centrum Dostępu do Informacji Publicznej www.informacjapubliczna.org.pl prowadzonego w ramach stowarzyszenia Sieć Obywatelska – Watchdog Polska (www.siecobywatelska.pl)
Zdjęcie : gorlicei okolice.eu, miroslawzochowski.blogspot.com